Het is de achtertuin van Utrecht en Bunnik: landgoed Amelisweerd. Je wandelt er heerlijk langs de Kromme Rijn en door het parkachtige natuurgebied. De natuur is hier beïnvloed door de Hollandse Waterlinie. Nooit gehoord over inundatievelden, ‘verboden kringen’ en accessen? Ga mee wandelen in Amelisweerd en leer er alles over.
Heerlijke horeca
Het natuurgebied bestaat uit drie aan elkaar grenzende landgoederen: Rhijnauwen, Oud-Amelisweerd en Nieuw-Amelisweerd. Ze stammen uit de 13de eeuw en zijn in de loop der tijd zo’n beetje vastgegroeid aan Utrecht en Bunnik. Je vindt er afwisselend bos, weiland, akkers en boomgaarden.
Er zijn boerderijen, waar je geregeld verse producten kan kopen. Ook vind je hier drie horecagelegenheden, elk op zijn eigen manier aantrekkelijk. Bij Theehuis Rhijnauwen zit je heerlijk aan de Kromme Rijn. Het kleinschalige café-restaurant bij de Stayokay heeft lekkere koffie met taart. En (onze favoriet!) de Veldkeuken serveert niet alleen heerlijke lunches en taart, maar verkoopt in de bakkerij het lekkerste brood van Utrecht.
De Hollandse Waterlinie
Tussen de Biesbosch en het IJsselmeer, over een afstand van 85 kilometer, vind je zo’n zestig forten en vestingen. Vooral rond Utrecht is de fortendichtheid groot. Bekend zijn het Muiderslot, Loevestein en Naarden-vesting. Typische forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, uit de 19de eeuw, zijn het Fort bij Rhijnauwen en Fort Asperen. De linie werd slechts drie keer gemobiliseerd: in 1870 (Frans-Duitse Oorlog) en tijdens de twee wereldoorlogen. Al snel waren de voorzieningen verouderd en kregen ze een andere functie, zoals museum, restaurant of logeerplek. Sinds 2021 staat de Hollandse Waterlinie op de Unesco-lijst van Werelderfgoed.
Naar de Kromme Rijn
Het wandelen in Amelisweerd start bij Theehuis Rhijnauwen en de route is 5 kilometer lang. Neem, staand met je rug naar het theehuis, de weg linksaf. Ga de eerste weg links in en loop door de poort.
Van kasteel tot jeugdherberg
Links zie je Kasteel Rhijnauwen en, in een van de bijgebouwen, het café-restaurant met terras. Het kasteel dateert van de 18de eeuw, maar enkele onderdelen stammen waarschijnlijk uit de 13de eeuw. Er is nu een Stayokay in gevestigd (sinds 1933 en daarmee de oudste Stayokay van Nederland!).
Steek de Kromme Rijn over en wandel rechtsaf het jaagpad op. Links in het weiland zie je bunkers uit de Eerste Wereldoorlog. Sla bij de volgende brug rechtsaf en steek de rivier terug over. Links zie je landhuis Oud-Amelisweerd en rechts is in het koetshuis de Veldkeuken gevestigd.
Koninklijk bezit
Landhuis Oud-Amelisweerd, nu een museum met tijdelijke kunstexposities, was ooit koninklijk eigendom. Niet van de Oranjes, maar van de enige koning die Nederland had buiten het Huis van Oranje-Nassau: Lodewijk Napoleon (1806-1810). Deze jongere broer van Napoleon Bonaparte resideerde in Den Haag, maar kon slecht tegen het zeeklimaat. In 1808 verhuisde hij naar Utrecht. Hij liet enkele panden op de hoek van Drift en Witte Vrouwenstraat verbouwen tot paleis (nu de Universiteitsbibliotheek). Ook kocht hij Oud-Amelisweerd als buitenverblijf. Lang bleef hij niet in Utrecht en omstreken. Hij verhuisde nog datzelfde jaar naar Amsterdam.
Het bos in
Volg het pad langs de Veldkeuken over een bruggetje en neem het tweede pad, schuin links (Domlaan). Wandel tot het klaphek (waar je links zicht hebt op het witte landhuis Nieuw-Amelisweerd) en sla voor het klaphek rechtsaf (Scheidingslaan). Links in het weiland zie je (beschilderde) bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Ga aan het eind rechtsaf, Weg naar Rhijnauwen, en 200 meter verderop linksaf over een wit bruggetje. Wandel dit pad uit, langs de knotwilgen. Links zie je universiteitscentrum de Uithof.
Onder water zetten
Het principe van een waterlinie is: zet het omliggende terrein onder water door dammen en dijken door te steken (inundatie). Ontruim de directe omgeving (in de verboden kringen rondom de forten mocht niet, of alleen in hout, gebouwd worden). En breng militair materieel in stelling op de forten en in andere, hoger gelegen gebieden (accessen). Dankzij de Kringenwet is het gebied tussen het wandelpad en de Uithof altijd open gebleven. En Theehuis Rhijnauwen werd vanwege haar ligging, in een Verboden Kring, volledig uit hout opgetrokken. Daardoor kon het zo nodig snel worden afgebroken.
Verdekt opgesteld
Aan het eind van het pad sla je rechtsaf, Zandlaan. Al snel wandel je langs de buitengracht van Fort Rhijnauwen (rechts), het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Links loopt de tankgracht, die bij inundatie tanks moest tegenhouden. De zes meter diepe buitengracht werd met de hand uitgegraven. De opgegraven grond vormde daarna een beschermende laag boven op het fort. De forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie hebben vaak een laag aarde en begroeiing op het dak, waardoor ze vanuit de lucht nauwelijks zichtbaar zijn. Sla bij het bordje rechtsaf naar het fort en volg de binnengracht. Je komt uit op de Rhijnauwense Laan en ziet links aan het eind Theehuis Rhijnauwen liggen. Dit is het eindpunt van deze wandeling.
Meer wandelen in Amelisweerd
Naast de Waterliniewandeling zijn er meer mogelijkheden om Amelisweerd en Rhijnauwen te ontdekken. Het gebied is opgenomen in streekpad Utrechtpad. Deze rondwandelroute van 162 kilometer voert je vanuit Utrecht-stad langs de Kromme Rijn naar Wijk bij Duurstede en via Amersfoort, Hilversum en de Vecht terug naar Utrecht. De etappe van Utrecht NS naar Bunnik is 11,5 km lang en leidt grotendeels langs de Kromme Rijn door Amelisweerd en Rhijnauwen. Je volgt de route eenvoudig via de rood-gele markering.
Romeinse Limes
Ook twee andere LAW’s laten je onderweg wandelen in Amelisweerd. Het 275 kilometer lange Romeinse Limespad, dat je van Katwijk aan Zee naar de Duivelsberg bij Nijmegen voert, volgt zoveel mogelijk de noordelijke grens (limes) van het Romeinse Rijk in Nederland. Deze grens werd grotendeels bepaald door de Rijn, waaronder de Kromme Rijn. Deze laatste volg je tussen Wijk bij Duurstede en Utrecht.
Waterliniepad
Ook het 319 kilometer lange Waterliniepad doet, uiteraard, Amelisweerd en Fort Rhijnauwen aan. Buiten dat is het Waterliniepad een aaneenschakeling van fraaie steden en oude vestingstadjes, zoals Volendam, Weesp, Naarden, Nieuwersluis, Culemborg en Gorinchem. Je loopt bovendien door prachtige natuur: de Vechtplassen, langs rivieren als het Gein en de Lek, en Nationaal Park de Biesbosch.
De beste reisgidsen
LAW 19 Romeinse Limespad
Van Katwijk aan Zee tot de Duivelsberg bij Nijmegen (of andersom) volg je de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Wandel 275 kilometer langs gereconstrueerde wachttorens en castella langs de Romeinse Limes, bewonder opgegraven artefacten in topmusea zoals het Rijkmuseum voor Oudheden in Leiden en Het Valkhof in Nijmegen. De grens loopt in Nederland langs de Rijn (nu de Oude Rijn, Leidse Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn). Je wandelt door steden, polders, over dijken en jaagpaden, langs forten en molens en door nieuwe natuur.
Waterliniepad
Nederland strijdt al eeuwen tegen het water. Dat het water ook een bondgenoot kan zijn, bewijst de Hollandse Waterlinie. Een ingenieus stelsel van sluizen, dijken en kanalen waarmee we het land onder water konden zetten. Zwakke plekken in de linie werden versterkt met imposante forten. Ze lagen verscholen in het landschap. Omdat bebouwing rondom de forten niet was toegestaan, is op veel plekken langs de linie een prachtig open landschap ontstaan waar de natuur haar gang kan gaan. Het Waterliniepad voert je tussen Volendam en Dordrecht door de mooiste natuur van waterrijk Nederland.
De leukste hotels
Logeren in de buurt van Amelisweerd
Hotel-Theater Figi staat in Zeist, op korte fietsafstand van Amelisweerd. Overdag kan je heerlijk fietsen en wandelen in de omgeving. En ’s avonds wacht bij het hotel onder meer een theater en bioscoop. De kamers zijn comfortabel en je dineert prima in het restaurant of Grand Café. Tip: neem een kijkje bij het naastgelegen Slot Zeist.
Hartje Amelisweerd logeer je sfeervol in Stayokay Hostel Utrecht – Bunnik. Deze jeugdherberg is gevestigd in een historisch landhuis aan de Kromme Rijn. Je kan je verblijf zo luxueus of goedkoop maken als je wil. Voor een laag tarief logeer je in een kamers met stapelbedden voor maximaal zes gasten, inclusief ontbijt. Zoek je wat meer comfort, dan zijn er de vierpersoonskamers met eigen badkamer en ontbijt.
